Άκρως προκλητικές ήταν οι δηλώσεις του Νιλ ΜακΓκρέγκορ, Διευθυντή του Βρετανικού Μουσείου στο Λονδίνο, όπως είχαν καταχωρηθεί στην εφημερίδα The Australian (29/3/2011).

Για μία ακόμη φορά ο Διευθυντής του Βρετανικού Μουσείου δήλωσε κατηγορηματικά πως τα γλυπτά του Παρθενώνα δεν πρόκειται να επιστραφούν στην Ελλάδα.

Σύμφωνα με τον Νιλ ΜακΓκρέγκορ «Το πιο κατάλληλο μέρος για τη φιλοξενία των γλυπτών είναι το Βρετανικό Μουσείο, το οποίο είχε πάντα στόχο να ενθαρρύνει κάθε φιλομαθή άνθρωπο να ερευνά τους διάφορους τρόπους με τους οποίους ο κόσμος είναι οργανωμένος σε κοινωνίες».

Μα καλά, αυτός δεν είναι ο σκοπός του κάθε Μουσείου; Μόνο οι Βρετανοί νοιάζονται, με τα πολιτισμικά δημιουργήματα άλλων λαών, κάποια από αυτά αποκτημένα με αμφιλεγόμενα μέσα, για να προβάλουν τον τρόπο με τον οποίο ήταν οργανωμένες οι κοινωνίες τους;

Το νέο Μουσείο της Ακρόπολης, το οποίο άνοιξε τις πόρτες του στο κοινό τον Ιούνιο του 2009, δεν είναι το πλέον κατάλληλο για τη φιλοξενία των μαρμάρων του Παρθενώνα, και μάλιστα όταν το κτήριο βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο της Ακρόπολης, από την οποία προέρχονται τα εν λόγω γλυπτά;

Ιδιαίτερα, όταν στο νέο Μουσείο στεγάζονται 4.000 εκθέματα που προέρχονται από τον Ιερό Βράχο, και που για πρώτη φορά βρίσκονται κάτω από την ίδια στέγη.  Δεν έχουν άδικο, λοιπόν, εκείνοι που αποκάλεσαν το Νέο Μουσείο «σύγχρονο ναό για την αρχαία τέχνη».

Τα έργα που απεικονίζουν τις καλύτερες στιγμές του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, και της πρώτης δημοκρατίας του κόσμου, φιλοξενούνται πλέον σε ένα κτίριο διεθνών προδιαγραφών.

Με την αποπεράτωση του Νέου Μουσείου, τα επιχειρήματα των Άγγλων ότι τα Μάρμαρα του Παρθενώνα δεν πρέπει να επιστραφούν στην Ελλάδα, γιατί δεν διαθέτει τους κατάλληλα εξοπλισμένους μουσειακούς χώρους για τη διατήρησή τους, καταρρέουν σαν χάρτινος πύργος.

Αυτά τα γλυπτά ανήκουν στο χώρο όπου δημιουργήθηκαν, και στην χώρα, από την οποία αφαρπάχθηκαν με δόλια μέσα. Το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης είναι πολύ πιο κατάλληλο για τη διατήρησή τους από το Βρετανικό Μουσείο, με το οποίο δεν έχουν καμιά συγγένεια.

Η άποψη του ΜακΓκρέγκορ πως «Στην Αθήνα (τα μάρμαρα) μπορούν να θεωρηθούν κομμάτι της ελληνικής ιστορίας και στο Λονδίνο κομμάτι της ιστορίας του κόσμου» αποτελεί το άκρον άωτον της βρετανικής υπεροψίας.

Είναι, φαίνεται, κατάλοιπο της νοοτροπίας της πάλαι ποτέ κραταιάς Βρετανικής Αυτοκρατορίας πως το Λονδίνο είναι η πολιτισμική Μέκκα του Κόσμου, και επομένως μόνο στο Βρετανικό Μουσείο τα Μάρμαρα του Παρθενώνα γίνονται αντικείμενο θαυμασμού από τους φιλότεχνους επισκέπτες του.

ΠΡΑΞΗ ΒΑΝΔΑΛΙΣΜΟΥ ΤΟ ΞΗΛΩΜΑ ΤΩΝ ΜΑΡΜΑΡΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ

Ο Νίηλ ΜακΓκρέγκορ, προφανώς θέλοντας να φανεί διαλλακτικός, μετά τη δήλωσή του πως το Βρετανικό Μουσείο δεν πρόκειται να επιστρέψει τα Γλυπτά του Παρθενώνα στην Ελλάδα, είπε πως το Μουσείο είναι πρόθυμο να της τα δανείσει.

Μάλιστα, να δανείσει στην Ελλάδα τα μάρμαρα που ο συμπατριώτης του Λόρδος Έλγιν ξήλωσε από τον Παρθενώνα, και αφαίρεσε από τον ευρύτερο χώρο της Ακρόπολης, κατά διαστήματα από το 1801 μέχρι το 1803, κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας. Την εποχή εκείνη ήταν Πρέσβης της Μεγάλης Βρετανίας στην Κωνσταντινούπολη.

Με άλλα λόγια, ο ΜακΓκρέγκορ μας λέει πως το Βρετανικό Μουσείο είναι διατεθειμένο να δανείσει τα κλεμμένα μάρμαρα του Παρθενώνα, και άλλα γλυπτά, στη χώρα στην οποία ανήκουν, και αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της Ακρόπολης. Ούτε ίχνος ντροπής δεν έδειξε ο κύριος αυτός για την πράξη βανδαλισμού ενός, κατά τα φαινόμενα, Άγγλου ευγενή. Ο οποίος δεν δίστασε να πουλήσει τα κλεμμένα μάρμαρα στην κυβέρνηση της χώρας του.

Απορώ γιατί, ο Αυστραλός δημοσιογράφος που πήρε τη συνέντευξη από τον ΜακΓκρέγκορ, δεν τον ρώτησε με ποια εξουσία δήλωσε κατηγορηματικά ότι τα μάρμαρα δεν πρόκειται ανα επιστρέψουν στην Ελλάδα, αφού για θέματα κυριότητας των εκθεμάτων του Βρετανικού Μουσείου μόνο η κυβέρνηση της Μεγάλης Βρετανίας μπορεί να μιλήσει. Ο ΜακΓκρέγκορ, έστω και Διευθυντής του Μουσείου, είναι δημόσιος υπάλληλος. Και οι δημόσιοι υπάλληλοι δεν έχουν λόγο για θέματα πολιτικής.

Να θυμηθούμε εδώ τα λόγια της αείμνηστης Μελίνας Μερκούρη, κατά τη διάρκεια της Παγκόσμιας Διάσκεψης της Ουνέσκο στο Μεξικό (26/7- 6/8/1982):

  «Η Κυβέρνηση της Ελλάδας με επιφόρτισε με την ευθύνη να σας αναγγείλω εδώ, ότι η Ελλάδα με την μεσολάβηση της Διακρατικής Επιτροπής της Ουνέσκο για την  προώθηση της επιστροφής πολιτιστικών θησαυρών στις χώρες καταγωγής τους, σύμφωνα με τις τυπικές διαδικασίες και σύμφωνα με τη νομοθεσία που ισχύει σήμερα στην Αγγλία, θα ζητήσει επίσημα την επιστροφή των Μαρμάρων της Ακρόπολης. Δεν είμαστε αφελείς. Ίσως νά ’ρθει η ημέρα που αυτός ο κόσμος θα δημιουργήσει άλλα οράματα, άλλες αντιλήψεις για την ιδιοκτησία, την πολιτιστική κληρονομιά και την ανθρώπινη δημιουργία. Και καταλαβαίνουμε πολύ καλά ότι τα μουσεία δεν μπορεί να αδειάσουν. Αλλά θέλω να σας υπενθυμίσω ότι για την περίπτωση των Μαρμάρων της Ακρόπολης δεν ζητούμε την επιστροφή ενός πίνακα ή ενός αγάλματος. Ζητούμε την αποκατάσταση ενός μοναδικού μνημείου, ξεχωριστού συμβόλου ενός πολιτισμού. Και πιστεύω ότι ήρθε ο καιρός αυτά τα Μάρμαρα να γυρίσουν πίσω στον γαλάζιο ουρανό της Αττικής, στο φυσικό τους χώρο, εκεί που αποτελούν δομικό και λειτουργικό μέρος ενός μοναδικού συνόλου...».

Τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1986, σε ομιλία της στο Λονδίνο, η Μ. Μερκούρη είπε τα ακόλουθα μεταξύ άλλων, απευθυνόμενη στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου:

{…} «Κρατήσατε αυτά τα Γλυπτά σχεδόν για δύο αιώνες. Τα φροντίσατε όσο καλύτερα μπορούσατε, γεγονός για το οποίο σας ευχαριστούμε. Όμως τώρα στο όνομα της δικαιοσύνης και της ηθικής παρακαλώ δώστε τα πίσω».

{…} «Πρέπει να καταλάβετε τι σημαίνουν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα για μας. Είναι το καμάρι μας. Είναι οι θυσίες μας. Είναι το υπέρτατο σύμβολο ευγένειας. Είναι φόρος τιμής στη δημοκρατική φιλοσοφία. Είναι η φιλοδοξία και το όνομά μας. Είναι η ουσία της ελληνικότητάς μας» δήλωσε και συμπλήρωσε: «Αν με ρωτήσετε εάν θα ζω όταν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα επιστρέψουν στην Ελλάδα, σας λέω πως ναι, θα ζω. Αλλά κι αν ακόμη δεν ζω πια, θα ξαναγεννηθώ».

Το 1989, για να υπερβεί τις δηλώσεις των Άγγλων πως η Ελλάδα δεν διέθετε κατάλληλο χώρο για τη στέγαση των γλυπτών, η Μ. Μερκούρη κήρυξε διαγωνισμό για ανέγερση ενός νέου Μουσείου, και έτσι οικοδομήθηκε το Μουσείο της Ακρόπολης, το οποίο πριν από λίγα χρόνια αναγνωρίσθηκε ως το τρίτο καλύτερο Μουσείο στον κόσμο.

Μετά από την ανέγερση του Μουσείου της Ακρόπολης κατέρρευσαν τα επιχειρήματα των Άγγλων πως η Ελλάδα δεν διέθετε τον κατάλληλο χώρο για τα γλυπτά του Παρθενώνα.

Το Μουσείο της Ακρόπολης, το οποίο βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο του «ιερού βράχου», όπως αποκαλούσαν την Ακρόπολη, άνοιξε τις πόρτες του στο κοινό τον Ιούνιο του 2009. Στους σύγχρονους και καλαίσθητους χώρους του στεγάζονται πάνω από 4.000 εκθέματα που προέρχονται από την Ακρόπολη, και για πρώτη φορά βρίσκονται κάτω από την ίδια στέγη. Για το λόγο αυτό πολύ σωστά το νέο Μουσείο έχει χαρακτηρισθεί ως «σύγχρονος ναός για την αρχαία ελληνική τέχνη».

Την ανακίνηση του θέματος των γλυπτών έκανε ο Αμερικανός ηθοποιός, σκηνοθέτης και παραγωγός κινηματογραφικών έργων Τζορτζ Κλούνι, ο οποίος στις αρχές του περασμένου Φεβρουαρίου βρισκόταν στη Γερμανία για το Φεστιβάλ Κινηματογράφου.

Ο Τζορτζ Κλούνι είχε πάρει μέρος στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου με ένα έργο του, στο οποίο μια ομάδα ιστορικών και επιστημόνων των συμμαχικών δυνάμεων προσπαθούν να πάρουν πίσω έργα τέχνης, τα οποία είχαν κλέψει από διάφορες χώρες τα ναζιστικά στρατεύματα της Γερμανίας κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου.

Σε συνέντευξη τύπου, όταν ρωτήθηκε από Ελληνίδα δημοσιογράφο αν η Ελλάδα πρέπει να διεκδικήσει τα Γλυπτά του Παρθενώνα από τη Βρετανία, ο Τζορτζ Κλούνι απάντησε ως ακολούθως:

«Έχετε πολύ καλά επιχειρήματα για να στηρίξετε το αίτημα της επιστροφής στην Ελλάδα. Ίσως δεν θα ήταν κακό να επιστρέφονταν. Νομίζω ότι είναι μια καλή ιδέα. Πιστεύω ότι θα ήταν ένα πολύ δίκαιο και πολύ ωραίο πράγμα. Ναι, νομίζω ότι είναι αυτό που πρέπει να κάνει η Βρετανία».

Η ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗΣ ΤΩΝ ΓΛΥΠΤΩΝ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ

Από την ελληνική πλευρά, ο κ. Πάνος Παναγιωτόπουλος, Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, με επιστολή του ευχαρίστησε τον Τζορτζ Κλούνι για τις δηλώσεις που έκανε υπέρ της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα.

Την επιστολή του ο κ. Παναγιωτόπουλος την έκλεισε ως ακολούθως:

«Σας ευχαριστώ και πάλι και ελπίζω ότι θα δεχθείτε την πρόσκληση να περάσετε λίγες μέρες στην Ελλάδα. Να περιηγηθείτε ένα πλήθος Ελληνικών αρχαιοτήτων που διατηρούνται αλώβητες κάτω από τον μεσογειακό ήλιο. Και, βέβαια, να επισκεφθείτε το νέο Μουσείο της Ακρόπολης, απέναντι από τον ιερό βράχο, όπου περιμένουν κενές οι θέσεις για τα ξενιτεμένα (χωρίς τη θέλησή τους…) Γλυπτά του Παρθενώνα».

Ο κ. Παναγιωτόπουλος δεν περιορίσθηκε στην ευχαριστήρια επιστολή του προς τον Τζορτζ Κλούνι. Πρόσφατα υπέβαλε αίτημα στην UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organisation) για τη διαμεσολάβηση του διεθνούς αυτού οργανισμού ούτως ώστε να ανοίξει διάλογος μεταξύ της Ελλάδας και της Βρετανίας για τη διευθέτηση του χρονίζοντος αυτού ζητήματος. Το γεγονός ότι η UNESCO αποδέχθηκε το αίτημα της Ελληνικής Κυβέρνησης ερμηνεύεται ως μια θετική εξέλιξη προς την κατεύθυνση αυτή.

Αναπάντεχα, και άκρως ενθαρρυντικά, είναι και τα πορίσματα μιας δημοσκόπησης που διενήργησε η βρετανική εφημερίδα Guardian, θέτοντας το ερώτημα:

«Κατά τη διάρκεια της προώθησης του κινηματογραφικού του έργου “Monuments Men”, στο οποίο προβάλλει τη θέση πως τα έργα τέχνης που πήραν τα ναζιστικά στρατεύματα (κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου) πρέπει να επιστραφούν στις χώρες που ανήκουν, ο Τζορτζ Κλούνι δήλωσε πως το Ηνωμένο Βασίλειο (Βρετανία) πρέπει να επιστρέψει τα Γλυπτά του Παρθενώνα στην Ελλάδα. Συμφωνείτε μαζί του;».

Εντύπωση προξένησε το γεγονός ότι το 88% των ατόμων που απάντησαν στη δημοσκόπηση της εφημερίδας τάχθηκε υπέρ της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα, σε αντίθεση με το 12% που επιθυμεί την παραμονή τους στη Βρετανία.

Σημειώνω πως αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που η βρετανική εφημερίδα Guardian διενήργησε δημοσκόπηση για το εν λόγω θέμα. Σε παρόμοια δημοσκόπηση το 2009, το 95% των αναγνωστών της είχε ταχθεί υπέρ της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα που βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο.

Σε γενικές γραμμές, τα Γλυπτά του Παρθενώνα που εκτίθενται στο Βρετανικό Μουσείο αποτελούν το 60% περίπου του συνόλου του γλυπτού διακόσμου του Παρθενώνα που σώζεται σήμερα. Το υπόλοιπο 40% βρίσκεται στην Αθήνα.

Είναι αξιοσημείωτο πως σε δεύτερη συνέντευξη τύπου που παραχώρησε ο Τζορτζ Κλούνι, αυτήν τη φορά στο Λονδίνο, τόνισε πως τα κομμάτια ενός έργου πρέπει να ενώνονται με τον κύριο κορμό του και παρατήρησε πως υπάρχουν ορισμένα κομμάτια που τα κοιτάς και σκέπτεσαι ότι ίσως αυτό είναι που πρέπει να γίνει.

Ο Τζορτζ Κλούνι, αν και ο ίδιος δεν είναι αρχαιολόγος, έκανε μια από τις πιο σωστές παρατηρήσεις που έχουν γίνει αναφορικά με τα Γλυπτά του Παρθενώνα που βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο.

Εκείνο που δεν θέλουν να ομολογήσουν οι Βρετανοί είναι πως το Γλυπτά του Παρθενώνα δεν είναι αυθύπαρκτα έργα τέχνης. Αποτελούσαν αρχιτεκτονικά και συμβολικά μέρη του ναού της Αθηνάς, που χτίστηκε τον 5ο αιώνα  π. Χ., όταν ο ελληνικός πολιτισμός, σε όλες του τις εκφάνσεις, βρισκόταν στο απόγειό του.

Δεδομένου ότι ο Παρθενώνας για 2.500 χρόνια στέκεται ως κορυφαίο αρχιτεκτονικό και καλλιτεχνικό μνημείο, τα γλυπτά που κοσμούσαν τις μετόπες, τη ζωφόρο και τα αετώματά του θα επανακτήσουν την πρωταρχική τους υπόσταση μόνο όταν στο σύνολό τους βρεθούν στο φυσικό τους περιβάλλον, δίπλα στον ιερό βράχο. Αυτό το περιβάλλον προσφέρει το νέο Μουσείο της Ακρόπολης, και εκεί τα εναπομείναντα γλυπτά περιμένουν την επανένωσή τους με τα κλεμμένα αδέρφια τους.

Τώρα που το θέμα της επιστροφής των γλυπτών του Παρθενώνα πήρε διεθνείς διαστάσεις, η Ελληνική Κυβέρνηση, παρόλα τα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα που αντιμετωπίζει, θα πρέπει να εντείνει την πίεση επί της Βρετανίας να αναγνωρίσει την αναγκαιότητα για τον επαναπατρισμό, μετά από δύο αιώνες, των γλυπτών που θα αποκαταστήσουν την ακεραιότητα του μεγαλύτερου αρχιτεκτονικού, καλλιτεχνικού και πολιτισμικού έργου της ανθρωπότητας.

Εξυπακούεται πως από το κάλεσμα αυτό δεν μπορεί να απουσιάσει ο Οικουμενικός Ελληνισμός. Στο σημείο αυτό σημειώνω πως ο αείμνηστος Πλούταρχος Δεληγιάννης για χρόνια αναμόχλευε το θέμα της επιστροφής στην Ελλάδα των κλεμμένων Γλυπτών του Παρθενώνα , καθώς και για την μόνιμη τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων στην Ελλάδα, διά μέσου του περιοδικού «Ελληνικά Θέματα» που εξέδιδε.

Κυριάκος Αμανατίδης