Ζητείται Φως

Λέγεται ότι ο Γκαίτε, κατά τις τελευταίες του στιγμές, αναφώνησε: “Φως. Περισσότερο φως,” προαισθανόμενος, ως φαίνεται, να δρασκελά το κατώφλι προς τα αιώνια σκοτάδια…

Από τις 5 αισθήσεις μας, η όραση θεωρείται –και όχι άδικα- η σπουδαιότερη και χρησιμότερη. Και μόνον όταν φαντάζομαι ένα τυφλό, ο οποίος δε μπορεί να δει και ν΄απολαύσει το φως του ήλιου, τα χρώματα της στεριάς, της θάλασσας, των λουλουδιών, τ’αγαπημένα του πρόσωπα και ό,τι άλλο ωραίο, φυσικό ή τεχνικό υπάρχει στη γη και στον ουρανό, με καταλαμβάνει μια απέραντη θλίψη γι αυτόν. Σήμερα θ’ασχοληθώ με τα μάτια των “ειδώλων.”

Περιεργαζόμενος ένα αρχαίο άγαλμα, ένοιωθα, παρά την ομορφιά του, ότι κάτι του έλειπε. Το σύνολό του καλό, αλλ’όχι τέλειο. ΄Ελειπε εκείνο, που δίνει χάρη, γλύκα, κίνηση και ζωή, ακόμα και σ’ένα άγαλμα: τα μάτια. Για χρόνια άκουγα τους δίκαιους επαίνους δικών και ξένων κριτικών για την αξεπέραστη τέχνη των αρχαίων καλλιτεχνών, αλλά παρ’όλ’αυτά, δε μπορούσα να τους συγχωρέσω αυτή την έλλειψη. Πώς γίνεται, έλεγα, να φτιάχνουν ένα τέλειο σώμα θεού ή θνητού και στη θέση του ωραιότερου οργάνου _των ματιών _ να τοποθετούν δυο … αυγά!  Παρά τον απέραντο θαυμασμό μου για το έργο τους, αυτή η λεπτομέρεια μ’ενοχλούσε. Γνωρίζω ότι τα μάτια (η ίριδα και η κόρη για την ακρίβεια) είναι χρώματα και δε γίνεται να τα παρουσιάσεις ανάγλυφα, αλλά και αυτή η σκέψη δε μπορούσε να με παρηγορήσει, τη στιγμή που έβλεπα αγάλματα της Αναγέννησης να έχουν στη θέση της ίριδας μια γουβίτσα και έτσι, να είναι σωστά. Γιατί, σκεφτόμουν, οι άφταστοι δικοί μας δε βρήκαν αυτό το τόσο απλό, τη γουβίτσα, αφού στα χάλκινα τοποθετούσαν γυάλινα μάτια; Αργότερα, διαβάζοντας την Πολιτεία του Πλάτωνα και παρατηρώντας κάποια αγάλματα γυναικών στο Μουσείο της Ακρόπολης, ανακάλυψα ότι οι αρχαίοι γλύπτες χρωμάτιζαν ολόκληρα τ’αγάλματα (καθώς και τα περισσότερα μέλη των ναών) κι έτσι φάνταζαν τέλεια κι αληθινά. Η έλλειψη ματιών οφείλεται στο ότι τα έργα αυτά έμειναν θαμμένα για αιώνες και η υγρασία έσβησε τα χρώματα.

Αν θέλουμε ν’απολαύσουμε τα ελάχιστα, ακροτηριασμένα, κατά κανόνα, αρχαία αγάλματα, πρέπει να προσθέσουμε, αν όχι χρώματα σ’ολόκληρα τα έργα, τουλάχιστον δυο πινελιές πάνω στα μάτια για να τους χαρίσουμε το φως. ΄Ενα άγαλμα χωρίς μάτια, παρά την υπόλοιπη ομορφιά του, είναι κρύο, νεκρό, με δυο αυγά στη θέση του ωραιότερου οργάνου του σώματος! Κοιτάς οποιοδήποτε απ’αυτά, και σε πιάνε θλίψη, αντικρύζοντας δυο βολβούς, όπως κι όταν κοιτάς ένα τυφλό. Προσθέτοντας δυο ημικύκλια και μια κουκίδα, του δίνεις ζωή. Το κοιτάς και λες πως σε κοιτάζει. Θαρρείς πως μπαίνεις μέσα στο είναι του και διαβάζεις τις σκέψεις του. ΄Ενας Ερμής, π.χ. χωρίς μάτια είναι ίσο με μια αόμματη κρύα πέτρα. Προσθέτεις δυο πινελιές κι αμέσως έχεις μια θεϊκή παρουσία, ζεστή, καταδεκτική, προσιτή, θεανθρώπινη, κοντινή, ώστε να μπορείς να συνομιλείς μαζί της. Δυο μάτια δίνουν ζωή όχι μόνο στο πρόσωπο, αλλά κοιτάζοντάς τα, νομίζεις πως κάθε σημείο του σώματος έχει ζωή, αισθάνεσαι αίμα να κυλά στις φλέβες του, τα νεύρα να τεντώνουν, και κάτω από το δέρμα, το στήθος ν’ανασηκώνεται από μια ανεπαίσθητη αναπνοή, τα πόδια ελεύθερα από τη πέτρινη βάση, έτοιμα να βαδίσουν. ΄Ενα άγαλμα με μάτια είναι μια ζωντανή παρουσία. Τη διαπίστωσή μου θα έπρεπε να έχουν κάνει και οι αρχαιολόγοι, αλλά γιατί δεν προβαίνουν στη διόρθωση; Τί τους εμποδίζει; Η πιθανή δικαιολογία ότι δεν πρέπει να επεμβαίνουμε στα έργα των αρχ. δημιουργών , νομίζω ότι δε στέκει. Συχνότατα συναρμολογούν δεκάδες κομμάτια αγγείων (και προσθέτουν υλικό για τα ελλείποντα) για να μας παρουσιάσουν το αρχικό έργο. Ακόμα βλέπουμε συχνά να έχουν προσθέσει χαμένα κομμάτια ποδιών και χεριών. Αφού, λοιπόν, μας ενοχλεί η έλλειψη ενός χεριού ή μια κνήμης και τα προσθέτουμε, γιατί δεν κάνουμε το ίδιο και για τα μάτια, ώστε να λάμψουν τ’αγάλματά μας από φως και ζωή; Αν μπορούσε ένα άγαλμα του Απόλλωνα να μιλήσει, θα έλεγε: “Εμένα, το θεό τους φωτός, με καταδικάζετε να είμαι αόμματος. Προτιμώ να συντρίψετε και το κορμί μου, παρά να με κρατάτε στα αιώνια σκοτάδια. Δόστε μου τα μάτια μου να ξανα δω τον Ελληνικό ουρανό.” Μαζί του διαμαρτύρομαι κι εγώ για τη μεγάλη, απαράδεκτη παράλειψη εκ μέρους των υπευθύνων. Παντοτινός          διαμαρτυρόμενος

.